Instrukce SPE

Popis programu

SPE (Symulator Pulpitów Elektronicznych) je program spolupracující s TD2, simulující provoz počítačů MOR-1 se třemi systémy:

• MOR-3 (počítačové),
• MOR-3E (počítačové pro méně zatížené stanice),
• E (relové s počítačovou nástavbou).

Obrazovka SPE zobrazující reliéf oblasti LCS Ozorków (obr. 1)

Simulace obsazení, testovací režim

Když není SPE připojené k TD2, pracuje v testovacím režimu. Umožňuje Vám seznámit se s funkcemi „na prázdno“, bez provozu nebo spouštění simulátoru.

V tomto režimu můžeme oproti běžným úkonům ještě:

• stavět jízdní cesty na zhaslé nebo obsazené blokady zewnętrzne (traťové souhlasy),

• simulovat obsazení jednotlivých izolovaných úseků, kliknutím na izolovaný úsek s klávesou Ctrl (stejně tak uvolňujeme izolace).

Připojení k simulátoru

Abychom mohli připojit SPE k simulátorů, náleží:

• spustit oblast/stanici (scenerii) v TD2 a otevřít do ní "pulpit" SPE,

• na vrchní liště klikneme tlačítko Menu -> Połączenie a klikneme Połącz (jak na obr. 2).

Připojení k TD2 (obr. 2)

Vrchní lišta

Vrchní lišta má několik funkcí. Dovoluje:

• vyvolání menu programu (tlačítko Menu),

• skrytí/odkrytí názvů hlavních návěstidel (tlačítko Sem), názvů seřaďovacích návěstidel (Tm), čísel výhybek (Zwr) a názvů izolovaných úseků (Odc),

• změna obsahu spodního panelu (Komunikaty nebo Alarmy),

• změna aktuálně zobrazovaného "pulpitu" v rámci jedné instance programu (další tlačítka, používaná především ve větších dopravních uzlech),

Možnosti návěstidla a koleje

Návěstidlo

Menu návěstidla v SPE (obr. 3a)

Návěstidla mohou mít různé možnosti v závislosti na jejich typu a dostupných komorách a také na typu použitých zabezpečovacího zařízení. Můžou být:

• Stój - návěstí návěst S1 (Stůj) bez rušení jízdní cesty,
• Stop - blokuje možnost návěštění návěsti dovolující jízdu od tohoto návěstidla,
• oStop - ruší možnost výše,
• ZCZ - časové rušení cesty, návěstí návěst "Stůj" a po uplynutí bezpečné časové doby ruší postavenou jízdní cestu,
• oZCZ - ruší možnost výše,
• SZ - návěstí sygnał zastępczy (přivolávácí návěst) bez návěsti W24 (postup používání tohoto signálu je popsán dále v této příručce),
• NSZ - stějně, ale s návěstí W24, používá se jenom při odjezdu na nesprávnou kolej,
• ZD - okamžité rušení jízdní cesty.

Možnosti označené fialovou barvou vyžadují potvrzení záměru puužít tuto možnost, červeně označené jsou speciální příkazy, které by se měly používat pouze v případě, že je to nezbytně nutné, a jejich použití je označeno počítadlem speciálních příkazů (žluté počítadlo na modrém pozadí).

Tor

Menu toru w SPE (rys. 3)

Tory posiadają następujące opcje:

• Zmk - zamknięcie toru, uniemożliwia podanie przebiegu na tenże tor,
• oZmk - otwarcie toru, odwołuje powyższe,
• ZeroLO - zerowanie obwodu elektrycznego liczników osi. Należy użyć, jeżeli odcinek wyświetla zajętość pomimo tego, że jest wolny. Po użyciu kolor czerwony wskazujący na zajętość zmienia odcień i staje się ciemniejszy. Po wjeździe pojazdu szynowego na sygnał zastępczy lub rozkaz pisemny na ten odcinek, obwód powinien się zresetować i zwolnić tor po wyjeździe wcześniej wspomnianego pojazdu.

Ustawianie przebiegu

Przebiegi w SPE można nastawiać na kilka różnych sposobów:

Sposób nr 1: punkt-do-punktu

Aby podać sygnał zezwalający, należy:

Zamykanie przejazdu (rys. 4)

Zatwierdzanie przebiegu (rys. 5)

• upewnić się, że wszystkie przejazdy kat. A na trasie zostały wcześniej zamknięte (aby zamknąć taki przejazd w programie, należy kliknąć w jego "koniuszek" na zobrazowaniu i wybrać opcję "Zamknij", analogicznie go otwieramy, patrz rys. 3) - UWAGA - nie każdy przejazd można zamykać z poziomu SPE, w takiej sytuacji należy użyć kontrolera, który co do zasady jest umieszczony w nastawni.,
• kliknąć lewym przyciskiem myszy na sygnalizator lub tor początkowy, zapali się wówczas fioletowa obwódka i menu kontekstowe (rys. 3 i 3a), zamiast semafora wjazdowego możemy też kliknąć odpowiadającą mu strzałkę blokady liniowej,
• nie wybieramy nic z menu, lecz klikamy na sygnalizator, blokadę bądź tor końcowy,
• pojawi się menu przebiegu, z dostępnych opcji wybieramy Manewr lub Pociąg (patrz rys. 5) (zależnie od tego, co potrzebujemy, na przykładowym obrazku opcja Manewr nie jest dostępna, ponieważ wybrano przebieg na szlak wyjazdowy ze stacji).

Po zatwierdzeniu zwrotnice powinny automatycznie ustawić się w pożądane położenie, semafor/tarcza wyświetlić prawidłowy sygnał, a odcinek zapalić się na kolor zielony przy przejeździe pociągu (rys. 6), a w przypadku manewru - na żółto.

Podany wyjazd (rys. 6)

Sposób nr 2: przeciągnij-i-upuść

Aby podać przebieg, należy zamknąć przejazdy, a potem prawym klawiszem myszy chwycić sygnalizator, strzałkę blokady lub tor i po przejechaniu na tor/blokadę/sygnalizator docelowy upuścić. Pojawi się menu jak na rys. 5 i możliwe będzie wyświetlenie sygnału pociągowego lub manewrowego.

Uwaga:

1. Ustawienie przebiegu z/na odcinek bez izolacji (wykropkowany) jest możliwe wyłącznie na podstawie sygnalizatorów i strzałek blokady. Nie da się wybrać takiego toru przez kliknięcie/puszczenie myszki na nim.
2. Nie ma możliwości:
   1. podania sygnału zezwalającego (ani pociągowego, ani manewrowego) na odcinek, który został zablokowany poleceniem Zmk.
   2. podania sygnału pociągowego na tor częściowo zajęty (można podać jedynie sygnał manewrowy, wcześniej należy poinformować maszynistę o zajętości toru).
   3. podania wyjazdu na szlak, na którym wyłączona jest blokada liniowa bądź jest ona w nieprawidłowym stanie (nie dotyczy to szlaków wyjazdowych ze scenerii w trybie testowym).

Usterki

W oprogramowaniu SPE zaimplementowano symulację usterek urządzeń srk. Ich opcje dostępne są z Menu -> Usterki. (rys. 7) Sprawdzimy tam listę sprawnych oraz uszkodzonych elementów urządzeń sterowania ruchem kolejowym. Można tam zarówno uszkodzić, jak i zgłosić do naprawienia wybrany przez siebie element.

Aby zgłosić uszkodzenie, wybieramy typ oraz dokładny element, a następnie naciskamy Zgłoś usterkę. Zostanie wyświetlone okienko z oczekiwanym czasem naprawy, należy je zamknąć, klikając OK lub krzyżyk.

Panel usterek (rys. 7)

Jeżeli zaś chcemy manualnie wywołać awarię, zaznaczamy element i przy użyciu checkboxów wybieramy, co ma zostać uszkodzone. Uruchomi się alarm na dole głównego okna SPE, który należy zatwierdzić klikając dwukrotnie na jego treść. Alarm zniknie całkowicie po naprawieniu usterki. Poza tym są one wywoływane losowo według wskazań w ustawieniach programu, co zostało szczegółowo omówione w sekcji Ustawienia.

UWAGA: usterki SPE nie są kompatybilne z usterkami domyślnie generowanymi przez TD2 i stanowczo zaleca się wyłączenie tych drugich przed rozpoczęciem dyżuru.

Okno komunikatów i alarmów

Okno znajdujące się pod główną częścią SPE wyświetla - w zależności od wybranej na górnej belce opcji - komunikaty (rys. 8) lub alarmy (rys. 8a). Aby zatwierdzić wywołany alarm, należy przejść do okna z alarmami i dwukrotnie kliknąć go. Zmieni on wówczas kolor z białego na czerwonym tle i stanie się czerwony na niebieskim tle.

Komunikaty (rys. 8)

Alarmy (rys. 8a)

Zarówno komunikaty jak i alarmy oznaczone są w następujący sposób:

• godzina wystąpienia,
• rodzaj zdarzenia (tylko komunikaty),

• sygnalizator bądź odcinek,

• treść.

Alarm zniknie po zatwierdzeniu i naprawieniu zaistniałej usterki. Komunikaty nie znikają do momentu zamknięcia aplikacji.

Widok pełnoekranowy i dodatkowe okno

Widok SPE można rozszerzyć na całą wielkość ekranu. W tym celu (w przypadku pracy wielomonitorowej) należy przeciągnąć okno na żądany ekran i z menu wybrać opcję Widok > Tryb pełnoekranowy.

Z kolei wybranie z tego samego menu opcji "Dodatkowe okno" poskutkuje wygenerowaniem drugiego okna z otwartym tym samym pulpitem.

Ustawienia programu

Oprogramowanie SPE posiada kilka opcji umożliwiających dostosowanie usterek pod wymagania użytkownika. Skonfigurować można (rys. 9):

• czas naprawy userek,
• częstotliwość ich występowania (oddzielnie dla sygnalizacji, zwrotnic i odcinków izolowanych),
• widoczność usterek w menu Usterki, opisanym powyżej,

Oprócz tego istnieje możliwość przywrócenia konfiguracji domyślnej. Aby wywołać okno ustawień, należy z menu na górnym pasku wybrać opcję Ustawienia.

Ustawienia (rys. 9)

Ustawienia zwrotnic

Opcje rozjazdu (rys. 10)

Zwrotnice w SPE posiadają wiele opcji umożliwiających reagowanie na różne sytuacje ruchowe (rys. 10). Ich dostępność uzależniona jest od ich aktualnego stanu i rodzaju użytej automatyki. Są to:

• Plus i Minus - przestawia zwrotnicę we wskazane położenie,
• Stop - blokuje zwrotnicę w ustalonym położeniu, uniemożliwiając przestawienie,
• oStop - odblokowuje z powyższego stanu,
• Zmk - wyłącza zwrotnicę z jej izolacją włącznie z użytku, co uniemożliwia ustawienie żadnego przebiegu przez nią,
• oZmk - odwołuje w/w polecenie,
• KSR - resetuje sygnalizację rozprucia,
• PlusBZ - wymusza przestawienie zwrotnicy na plus, gdy wykazuje ona zajętość,
• MinusBZ - wymusza przestawienie zwrotnicy na minus, gdy wykazuje ona zajętość,
• ZeroLO - opisano w #Tor.

Blokady liniowe

Oprogramowanie oferuje blokady liniowe następujących rodzajów:

• Eap,
• Eac,
• C,
• SHL12.

Każdy rodzaj blokady charakteryzuje się pewnymi cechami.

Blokada typu Eap

Najczęściej spotykany typ blokady liniowej w symulatorze TD2. Jest to blokada półsamoczynna z samoczynnym blokiem potwierdzenia odjazdu. Aby podać wyjazd, należy kliknąć Wbl w celu aktywacji blokady (w przypadku blokad na wyjazdach ze scenerii, należy użyć także przycisku Połącz i wybrać szlak docelowy).

Wówczas z drugiej strony blokada zacznie "dzwonić", a strzałka będzie migać i należy użyć przycisku Poz, aby zatwierdzić zamiar przyjęcia pociągu. Posterunek początkowy będzie mógł wówczas podać semafor, a strzałka zmieni kolor na żółto-czerwony. Po przejechaniu przez pociąg semafora wyjazdowego, strzałka stanie się w całości czerwona.

Z kolei, gdy szlak się zwolni, po stronie posterunku docelowego zapali się zielony prostokąt. Symbolizuje on, że można teraz wyłączyć blokadę przyciskiem Ko po stronie odbiorcy.

Oprócz tego należy pamiętać, że w przypadku wjazdu pociągu na sygnał zastępczy lub rozkaz pisemny należy przed przejechaniem docelowego semafora wjazdowego użyć przycisku dKo po stronie odbiorcy, zaś niezwłocznie po wyjechaniu na szlak, jeżeli było ono również realizowane w taki sposób, użyć przycisku dPo po stronie posterunku początkowego. W przeciwnym razie blokada nie zmieni swojego stanu i może być konieczne wprowadzenie telefonicznego zapowiadania pociągów i wyjazdów na rozkaz pisemny lub sygnał zastępczy.

Blokada typu Eac

Samoczynna blokada liniowa, która jest mniej nowoczesna oraz mniej funkcjonalna niż SHL12. Aby uruchomić wygaszoną blokadę, należy użyć Wbl po stronie wjazdu i Pzk po stronie wyjazdu. Rozpocznie się trwający przez kilkanaście sekund proces jej inicjalizacji, podczas którego na stacji docelowej miga pomarańczowy prostokąt obok strzałki blokady. Gdy proces ten się zakończy, zamiast prostokąta pomarańczowego zapali się zielony i będzie możźliwe podawanie przebiegów.

Jeśli zaś zamierzasz wygasić blokadę, użyj na stacji wyjazdu przycisku Zwbl. Korpus strzałki zacznie migać, a po kiku(nastu) sekundach całkowicie ona zgaśnie.

W razie podawania sygnału zastępczego lub rozkazu nie musisz nic naciskać, blokada automatycznie dostosuje się do zajętych izolacji.

Blokada typu C

Najmniej nowoczesny rodzaj półsamoczynnej blokady liniowej. Wymaga on manualnego potwierdzania zarówno odjazdu (przyciskiem Po) jak i przyjazdu (przyciskiem Ko). W odróżnieniu od Eap, nie ma konieczności włączania blokady, a jedynie połączenia ze scenerią i ewentualnej zmiany kierunku, używając przycisku Poz po stronie przyjazdu (szlak musi być wolny - strzałka blokady żółta). Przyciski dPo i dKo działają jednak na zasadzie analogicznej jak przy blokadzie Eap.

Sterowanie SSP

Opcje Samoczynnej Sygnalizacji Przejazdowej(rys. 11)

Samoczynna sygnalizacja przejazdowa posiada opcję załączenia i wyłączenia osłony manewrów, co pozwala zabezpieczyć przejazd kolejowo-drogowy na wypadek wykonywania manewrów szlakowych. Zarówno załączenie jak i odwołanie osłony to polecenia specjalne wymagające potwierdzenia i naliczane przez licznik użyć.