Układ torowy

Przepisy

Do układu torowego zalicza się parametry geometryczne wszystkich torów w planie (płaszczyźnie poziomej) i profilu (płaszczyźnie pionowej). Wartości tych parametrów są unormowane przepisami i instrukcjami, które jednak zmieniały się na przestrzeni lat więc linie i posterunki powstające w różnych dekadach będą różnić się i posiadać inne cechy charakterystyczne. Największą rewolucję w przepisach przyniosło wstąpienie Polski do Unii Europejskiej i dostosowanie polskich przepisów do ogólnoeuropejskich standardów.

Dla uproszczenia wyselekcjonowaliśmy najważniejsze zapisy i podzieliliśmy je na te dotyczących scenerii "starych" niezmodernizowanych do roku 2004, oraz na przepisy obowiązujące dzisiaj, do których powinny być dostosowane scenerie modernizowane lub zbudowane po tym roku.

Wytyczne dla budowy nowych lub modernizowanych układów torowych

Parametry geometryczne toru w planie (płaszczyźnie poziomej) uzależnione są od rodzaju toru i kategorii linii kolejowej. Największy nacisk kładzie się na dokładność i precyzję wykonania torów szlakowych oraz głównych zasadniczych.

Układ geometryczny w planie

Do zbioru elementów układu geometrycznego toru w płaszczyźnie poziomej zaliczamy:

• łuki kołowe
• odcinki proste
• krzywe przejściowe
• przechyłki i rampy przechyłkowe
• rozjazdy i ich połączenia
• odległości między osiami sąsiednich torów

Łuki poziome

W symulatorze tor w łuku kołowym posiada następujące parametry:

• Promień łuku poziomego R
• Długość łuku poziomego L
• Skos 1/T
• Kąt zwrotu α

Aby skonstruować łuk w symulatorze trzeba podać jego promień i długość, albo promień i skos / kąt zwrotu. Pozostałe parametry zostaną wyliczone automatycznie.

Wartość promienia łuku należy ustalać w zależności od projektowanej prędkości maksymalnej w granicach dopuszczalnych promieni łuków. Projektując układ geometryczny toru należy stosować maksymalne promienie łuków możliwe do uzyskania w występujących ograniczeniach terenowych.

Projektując długość łuku kołowego należy przestrzegać minimalnych długości łuków kołowych dla przyjętej kategorii linii i zadanej prędkości maksymalnej.

Minimalne długości łuków i prostych

Zakres prędkości maksymalnych	Zalecane wartości dopuszczalne P0	Normalne wartości dopuszczalne P1	Rozszerzone wartości dopuszczalne P2
[km/h]	[m]	[m]	[m]
V ≤ 120	0,35 * Vmax ale nie mniej niż 30m		0,25 * Vmax ale nie mniej niż 20m
120 < V ≤ 200	0,40 * Vmax		0,30 * Vmax
200 < V ≤ 250	0,65 * Vmax		0,55 * Vmax

Łuki poziome

Promień łuku poziomego

Wartość promienia łuku poziomego należy ustalać w zależności od projektowanej prędkości maksymalnej, przy czym w procesie projektowania układów geometrycznych torów oraz połączeń torowych należy stosować maksymalne wartości promieni, możliwe do uzyskania przy występujących ograniczeniach: terenowych, infrastrukturalnych, itp.

W projektowaniu układów geometrycznych torów szlakowych oraz torów głównych zasadniczych zaleca się stosować łuki i wartościach promieni od 600m do 20000m.

Stosowanie łuków o innych promieniach nie jest zalecane z uwagi na występujące przy:

a) R < 600 - zwiększone koszty utrzymania toru, wynikające przede wszystkim ze wzrostu tempa zużycia szyn,

b) R > 20000m - trudności w osiągnięciu wysokiej dokładności położenia osi toru, wynikające ze stosowanych obecnie technologii budowy i utrzymiania.

Dopuszczalne promienie łuków

Uwarunkowania	Zalecane wartości dopuszczalne (P0)	Normalne wartości dopuszczalne (P1)	Rozszerzone wartości dopuszczalne (P2)
wartości minimalne (Rmin) [m]
tory szlakowe i główne zasadnicze	600	300	180
tory przy peronach	500	500	300
tory główne dodatkowe i boczne	450	180	180*
wartości maksymalne (Rmax) [m]
tory szlakowe i główne zasadnicze	20000	50000	-

*w tabeli nie ujęto wartości granicznych dla torów bocznych oraz na górkach rozrządowych gdzie absolutne minimum wynosi 150m

Zalecane wartości minimalnych promieni łuków poziomych

Typ linii	w warunkach normalnych	w warunkach trudnych
	R [m]	R [m]
P250	3100	2700
P200	2000	1700
M200	2300	2000
P160	1300	1100
M160	1500	1350
P120	750	650
M120	850	750
T120	850	750
P80	600	300
M80	600	350
T80	600	350
T40	600	300

Odległości między osiami torów

Projektując układ torowy należy stosować rozstaw osi torów będący wielokrotnością wartości 0,05m.

Odległości między osiami torów szlakowych

W Polsce standardowa odległość między osiami torów, nazywana potocznie międzytorzem, wynosi 4.00m. Jest to chyba najczęściej spotykany błąd na sceneriach. Autorzy bardzo często zaczynają budowanie swojej linii kolejowej od magicznego lasku, w którym odległość ta wynosi 5.00m i zapominają zastosować zmianę szerokości międzytorza.

Nominalna odległość między osiami torów szlakowych i torów głównych zasadniczych przy niezabudowanych międzytorzach wynosi co najmniej:

1. 4,00m dla wszystkich typów linii poza P250
2. 4,20m dla linii typu P250
3. 4,50m dla linii nowo budowanych

Są oczywiście od tej reguły odstępstwa. Międzytorze na szlaku może zostać poszerzone ze względu na warunki lokalne. Na przykład na linii kolejowej 009 między Tczewem a Malborkiem wymagane było poszerzenie międzytorza do 10m ze względu na grząski grunt, który mógłby powodować osiadanie podtorza w przypadku mijania się dwóch pociągów na sąsiednich torach o klasycznym rozstawie.

Odległości między osiami torów stacyjnych

W torach stacyjnych obowiązują następujące wartości minimalne rozstawu osi:

Minimalny rozstaw poszczególnych torów

Rodzaje torów	Zalecane [m]	Dopuszczalne [m]
dla torów głównych zasadniczych	4,50	4,00
dla torów, między którymi mają być ustawione sygnalizatory	5,00	4,75*
dla torów, między którymi mają być ustawione słupy sieci trakcyjnej	5,00	4,90
dla toru wyciągowego i głównego zasadniczego	7,50	6,00
dla toru wyciągowego i innego stacyjnego	6,00	4,75
dla torów do bezpośredniego przeładunku	3,50	3,50
dla torów, między którymi zbudowano peron jednokrawędziowy	9,00	6,00
dla torów, między którymi zbudowano peron dwukrawędziowy z dojściem w poziomie	10,00-13,00	9,00
dla torów, między którymi zbudowano peron dwukrawędziowy z dojściem pod/nad ziemią	12,50-16,00	10,70

*na starych posterunkach zdarza się spotkać sygnalizatory ustawione w węższym międzytorzy o szerokości 4,50m

Odległości między osiami torów w obrębie połączeń rozjazdowych

Minimalny rozstaw torów w obrębie połączeń rozjazdowych

Typ rozjazdu	Minimalna odległość torów [m]	Prędkość na kierunek zwrotny [km/h]
190-1:9	3,70	40
300-1:9,304*	4,00	50
300-1:9	4,35	50
500-1:12	4,00 4,30	40 60
500-1:14*	4,00	60
760-1:14	4,75	80
1200-1:18,5	4,35	100
2500-1:26,5	4,80	130

*ze względu na brak w symulatorze rozjazdów R300-1:9,304 i R500-1:14 dopuszcza się układanie przejść rozjazdowych w międzytorzu 4,00m z imitujących je rozjazdów odpowiednio R300-1:9 i R500-1:12

Są oczywiście od tej reguły odstępstwa. Międzytorze na szlaku może zostać poszerzone ze względu na warunki lokalne. Na przykład na linii kolejowej 009 między Tczewem a Malborkiem wymagane było poszerzenie międzytorza do 10m ze względu na grząski grunt, który mógłby powodować osiadanie podtorza w przypadku mijania się dwóch pociągów na sąsiednich torach o klasycznym rozstawie.

Odległości między osiami torów

Projektując układ torowy należy stosować rozstaw osi torów będący wielokrotnością wartości 0,05m.

Odległości między osiami torów stacyjnych

W torach stacyjnych obowiązują następujące wartości minimalne rozstawu osi:

Minimalny rozstaw poszczególnych torów

Rodzaje torów	Zalecane [m]	Dopuszczalne [m]
dla torów głównych zasadniczych	4,50	4,00
dla torów, między którymi mają być ustawione sygnalizatory	5,00	4,75*
dla torów, między którymi mają być ustawione słupy sieci trakcyjnej	5,00	4,90
dla toru wyciągowego i głównego zasadniczego	7,50	6,00
dla toru wyciągowego i innego stacyjnego	6,00	4,75
dla torów do bezpośredniego przeładunku	3,50	3,50
dla torów, między którymi zbudowano peron jednokrawędziowy	9,00	6,00
dla torów, między którymi zbudowano peron dwukrawędziowy z dojściem w poziomie	10,00-13,00	9,00
dla torów, między którymi zbudowano peron dwukrawędziowy z dojściem pod/nad ziemią	12,50-16,00	10,70

*na starych posterunkach zdarza się spotkać sygnalizatory ustawione w węższym międzytorzy o szerokości 4,50m

Odległości między osiami torów w obrębie połączeń rozjazdowych

Minimalny rozstaw torów w obrębie połączeń rozjazdowych

Typ rozjazdu	Minimalna odległość torów [m]	Prędkość na kierunek zwrotny [km/h]
190-1:9	3,70	40
300-1:9,304*	4,00	50
300-1:9	4,35	50
500-1:12	4,00 4,30	40 60
500-1:14*	4,00	60
760-1:14	4,75	80
1200-1:18,5	4,35	100
2500-1:26,5	4,80	130

*ze względu na brak w symulatorze rozjazdów R300-1:9,304 i R500-1:14 dopuszcza się układanie przejść rozjazdowych w międzytorzu 4,00m z imitujących je rozjazdów odpowiednio R300-1:9 i R500-1:12

Prędkości wpisane w odcinki toru

Na scenerii wpisujemy obie wartości identyczne i zgodne z maksymalną prędkością dozwoloną na danym odcinku. Symulator sam dodaje 20km/h marginesu do wpisanej wartości zapobiegając tym samym przypadkowym wykolejeniom przez przekroczenie wpisanej prędkości o parę km/h.

Przy wpisywaniu prędkości w tory stacyjne, o ile prędkość nie została dodatkowo ograniczona innymi ostrzeżeniami stałymi i doraźnymi, kierujemy się następującymi zasadami:

• W torach głównych zasadniczych należy wpisać prędkość zgodną z obowiązującą na szlaku.
• W torach dodatkowych należy wpisać prędkość zgodną z maksymalną prędkością sygnalizowaną w jeździe na ten tor, lub z tego toru.
• W połączeniach rozjazdów należy wpisać prędkość zgodną z maksymalną prędkością sygnalizowaną w jeździe przez to połączenie.
• W rozjazdach krzyżowych i na skrzyżowaniach torów na podrozjazdnicach strunobetonowych należy wpisać wartość 120 km/h. Dla podrozjazdnic drewnianych prędkość ta jest niższa i wynosi 100km/h.
• W torach bocznych i innych, po których możliwe są tylko przebiegi manewrowe należy wpisać wartość 25 km/h.
• Dla ostrzeżeń jednokierunkowych i dot. jedynie czoła pociągu nie wpisujemy ograniczenia.